عصاره ی گیاهی چیست و تفاوت آن با اسانس در چیست؟

تعریف عصاره‌ی گیاهی (Herbal Extract)

عصاره‌ی گیاهی حاصل فرآیند استخراج مواد مؤثره‌ی گیاهان با استفاده از یک حلال مناسب ) نظیر آب، الکل، گلیسرین، پروپیلن گلایکول یا روغن‌های گیاهی) است. در این فرآیند، بخش‌های مورد نظر گیاه (برگ، ساقه، گل یا دانه) پس از خرد شدن، در تماس با حلال قرار می‌گیرند.  طی مدت زمان مشخص، مواد مؤثره در حلال حل شده و از بافت گیاهی آزاد می‌شود. در ادامه، حلال حاوی مواد مؤثره از تفاله‌ی گیاه جدا شده و در صورت نیاز، با روش‌هایی مانند تبخیر کنترل‌شده، غلیظ می‌شود تا به غلظت ماده‌ی خشک مورد نظر برسد.

ذخیره‌ی مواد مؤثره در گیاهان

1. روغن های فرار (اسانس‌ها Essential Oils-)

اسانسها مواد معطر و فراری هستند که درون ساختارهای ویژه‌ای مانند کپسول‌های روغنی یا غدد ترشحی ذخیره شده‌اند.  در فرآیند تقطیر با آب یا بخار آب، این ساختارها تحت تأثیر حرارت شکسته شده و اسانس به همراه بخار آب از گیاه جدا می شود.  سپس بخار در کندانسور سرد شده و اسانس خالص به صورت مایع جمع‌آوری می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با فرآیند تولید اسانس، می‌توانید به نوشتار “اسانس چیست و چگونه تولید می‌شود“ مراجعه فرمایید.

نمونه‌ها: اسانس نعناع، اسانس گل محمدی، اسانس اسطوخودوس.

2. مواد غیر فرار )مواد جامد(

عصاره ها ترکیباتی مانند تانن‌ها، آلکالوئیدها، ساپونین‌ها و فلاونوئیدها هستند که به صورت جامد یا پایدار در ساختار گیاه ذخیره شده‌اند و با روش‌های تقطیر قابل استخراج نیستند. در این موارد، از فرآیند استخراج با حلال برای جداسازی این ترکیبات استفاده می‌شود.

نمونه‌ها: عصاره‌ی حنا، عصاره‌ی سدر، عصاره‌ی چای سبز.

تفاوت‌های کلیدی بین اسانس و عصاره

کاربردهای صنعتی اسانس و عصاره

صنایع دارویی: فرمولاسیون داروهای گیاهی، مکمل‌های غذایی، قطره‌های خوراکی یا موضعی.

صنایع آرایشی و بهداشتی: تولید کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها و محصولات مراقبت از پوست و مو.

صنایع غذایی: طعم‌دهنده‌های طبیعی، رنگ‌های گیاهی و افزودنی‌های آنتی‌اکسیدانی.

صنایع عطر: تولید عطرها، اسپری‌های خوشبوکننده و شمع‌های معطر.

کشاورزی:  ساخت آفت‌کش‌های طبیعی )بیوپستیسایدها) تقویت‌کننده‌های زیستی.

نتیجه‌گیری

عصاره‌ها و اسانس‌ها هر دو از فرآورده‌های ارزشمند گیاهان دارویی به شمار می‌روند که در صنایع مختلف نقش مهمی ایفا می‌کنند. شناخت دقیق ماهیت و تفاوت‌های این دو محصول، به انتخاب آگاهانه و بهینه در زمینه‌ی تولید و مصرف کمک می‌کند.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی روش‌های مختلف عصاره‌گیری و آشنایی با مزایا و معایب هر روش، پیشنهاد می‌شود به مقاله‌ی “روش‌های عصاره‌گیری، مزایا و معایب”  مراجعه نمایید.

کارشناسان گروه مشاور صنعت درزمینه استخراج عصاره ها می توانند در خدمت شما باشند.